“Hội nhập văn hóa là một yếu tố tất yếu trong tiến trình phát triển của mỗi tôn giáo khi du nhập vào các vùng lãnh thổ khác nhau. Quá trình này được diễn ra lâu dài với những biến đổi sao cho phù hợp với nền văn hóa bản địa. Đạo Công giáo khi du nhập vào Việt
Phần một: Kiến trúc
1. Giáo phận Bùi Chu
Mảnh đất Bùi Chu là nơi đầu tiên đạo Công giáo được truyền bá tại Việt
Chính vì thế, nơi đây đã chứng kiến những giai đoạn phát triển cực thịnh của đạo Công giáo tại Việt
2. Kiến trúc nhà thờ Công giáo tại Bùi Chu
Khởi đi từ những hang toại đạo tại Roma, là nơi cư ngụ của các tín hữu Công giáo thời tiên khởi khi bị bách hại do các chính sách cấm đạo của chính quyền thời đó. Tuy nhiên, với những chuyển biến trong chính sách đối với Kitô giáo của hoàng đế Constantinus thế kỷ thứ IV, nhà thờ Công giáo cũng dần thay đổi diện mạo, đạt tới mức đỉnh cao mà khi chiêm ngưỡng những công trình đó, chúng ta cảm nhận được sự uy nghi, trang nghiêm và linh thánh, xứng đáng là nơi mà Người Công giáo cho rằng đó là “Nhà của Chúa”, “Biểu tượng của Hội Thánh”.
Để thấy được nét đặc sắc của kiến trúc nhà thờ mang đặc trưng của kiến trúc truyền thống trong hệ thống di sản văn hóa Việt
- Kiến trúc nhà thờ Gotich và Roman, những nhà thờ mang đậm kiến trúc Gotich và Roman châu Âu, đây là những phong cách kiến trúc tiêu biểu của châu Âu thời kì trung cổ.
- Phong cách kiến trúc nhà thờ theo trường phái Phục hưng và Baroc.
- Phong cách kiến trúc hiện đại, đây là phong cách kiến trúc ngày càng xuất hiện nhiều do những biến đổi về xã hội cũng như thay đổi về tư duy xây dựng.
Tuy nhiên, trong tiến trình phát triển tại Việt
Sẽ thật sự thiếu sót nếu như khi nói đến các nhà thờ mang sắc thái văn hóa Việt Nam, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến Nhà Thờ Đá Phát Diệm (thuộc giáo phận Phát Diệm), một ngôi nhà thờ có sự hết hợp giữa đặc điểm kiến trúc Đình làng và kiến trúc Chùa Việt. Tuy nhiên, nếu thật thiếu sót nếu như chúng ta chỉ dựa vào đó để đánh giá về sự hội nhập kiến trúc trong văn hóa Công giáo. Sự phong phú này còn được thể hiện trên rất nhiều những công trình kiến trúc nhà thờ mà chúng ta có thể bắt gặp khi về Nam Định, Ninh Bình, Thái Bình,…Trong đó tác giả nhận thấy tập trung khá nhiều tại giáo phận Bùi Chu thuộc tỉnh Nam Định.
Hiện nay, tại giáo phận Bùi Chu có khoảng 500 nhà thờ lớn nhỏ với từng cấp độ khác nhau để phục vụ các sinh hoạt tôn giáo của người giáo dân. Bên cạnh những nhà thờ mang kiến trúc phương Tây với loại hình kiến trúc Gotich và Roman thì còn tồn tại rất nhiều những nhà thờ máng kiến trúc phương Đông, được phân làm hai loại:
- Loại hình kiến trúc nhà thờ mang phong cách phương Đông;
- Loại hình kiến trúc nhà thờ mang phong cách của sự kiến hợp giữa phương Đông và phương Tây hay còn gọi là nhà thờ kiến trúc Đông Tây.
Hai loại hình kiến trúc này phân bố rộng khắp tại các giáo xứ, giáo họ trong giáo phận Bùi Chu, đan xen cùng với những nhà thờ mang phong cách kiến trúc phương Tây. Một không gian vừa hiện đại, vừa cổ kính, nhưng đều có một điểm chung là cây Thánh giá, được đặt ở nơi cao nhất của nhà thờ như một bảo chứng Thiên Chúa đang hiện diện tại đó.
Thứ nhất, những nhà thờ mang đậm phong cách kiến trúc Đông phương, tức là những nhà thờ chịu ảnh hưởng bởi lối kiến trúc đình làng, với những kiến trúc chữ nhất ( _ ) và chữ công (工). Tòa nhà cửa mở ngang, gồm các bộ phận: cổng, sân, dãy tả vu, hữu vu, nhà tiền tế, và phần chính là đại điện chiếm nhiều gian với những vì kèo để tạo nên một kết cấu vững chắc. Người Công giáo đã kế thừa những đặc điểm kiến trúc truyền thống đó để tạo nên những ngôi nhà thờ nhìn bên ngoài tưởng là một ngôi đình nhưng bên trong lại là một ngôi thánh đường Công giáo. Điều này tạo sự gần gũi cho giáo dân khi bước vào nhà thờ. Tiêu biểu cho những ngôi thánh đường mang phong cách kiến trúc Đông phương phải kể đến nhà thờ Giáp
Thứ hai, hệ thống các nhà thờ có sự kết hợp giữa phong cách kiến trúc Đông phương và Tây phương thể hiện một nét đặc sắc riêng biệt của các nhà thờ Công giáo tại Việt
3. Giá trị văn hóa của các nhà thờ Công giáo tại Bùi Chu
Hội nhập văn hóa không phải là sự thay đổi về bản chất của tôn giáo, mà là sự tiếp thu có chọn lọc những gì phù hợp nền tảng tư tưởng mà tôn giáo mình đang hướng tới. Sự hội nhập kiến trúc văn hóa truyền thống để góp phần tạo nên một ngôi nhà thờ mang những sắc thái riêng biệt của người Công giáo Việt Nam là một sáng kiến vô cùng quý giá của các bậc tiền nhân, góp phần làm cho đức tin được thâm nhập, ăn sâu vào trong đời sống của các tín đồ Công giáo. Thiên Chúa không còn xa lạ đối với họ mà rất gần gũi, bởi vì được tôn thờ trong một ngôi nhà mang đặc trưng kiến trúc của người Việt
Không những thế, hệ thống các nhà thờ Công giáo mang đặc điểm kiến trúc truyền thống tại giáo phận Bùi Chu là một gia sản vô cùng quý giá về kiến trúc, lịch sử, biểu tượng,…góp phần làm phong phú thêm sự đa dạng của văn hóa tôn giáo cũng như kiến trúc tôn giáo tại Việt Nam. Là nguồn tư liệu vô cùng quý giá cho những nhà nghiên cứu văn hóa tôn giáo, kiến trúc có thể tìm hiểu những khía cạnh khác nhau của di sản kiến trúc này.
Các công trình kiến trúc nhà thờ Công giáo tại Bùi Chu, còn góp phần tạo điều kiện cho sự phát triển du lịch tâm linh, hành hương về miền đất mà có thể nói là “kinh đô” của các nhà thờ Công giáo tại Việt Nam.
Có thể nói, nhà thờ Công giáo tại giáo phận Bùi Chu là sự kết thừa và phát huy những tinh hoa của kiến trúc truyền thống Việt
Bùi Văn Hài, Giáo phận Bùi Chu
